Kleszcze w Polsce

Większość z nas mówiąc o kleszczach ma na myśli kleszcza pospolitego (Ixodes ricinus), który jest najpowszechniej występującym gatunkiem kleszczy w Polsce, ale niestety nie jedynym. Światowa fauna kleszczy obejmuje około 900 gatunków z czego 77 występuje w Europie. Na terenie Polski stale występuje 19 gatunków kleszczy, a ponadto okazjonalnie na zwierzętach naturalnie migrujących czy też sprowadzanych przez hodowców zarejestrowano 15 kolejnych gatunków.

Gatunki kleszczy występujące w Polsce:

Kleszcze rodziny Ixodidae

• kleszcz gryzoni, Ixodes trianguliceps

• kleszcz sikorczy, Ixodes arboricola

• kleszcz lisi, Ixodes crenulatus

• kleszcz jeżowy, Ixodes hexagonus

• kleszcz jaskółczy, Ixodes lividus

• kleszcz kuni, Ixodes rugicollis

• kleszcz skalny, Ixodes caledonicus

• kleszcz ptasi, Ixodes frontalis

• kleszcz włochaty, Ixodes simplex

• kleszcz nietoperzowy, Ixodes vespertilionis

• kleszcz moczarowy, Ixodes apronophorus

• kleszcz tajgowy, Ixodes persulcatus

• kleszcz pospolity, Ixodes ricinus

Kleszcze rodziny Argasidae

• obrzeżek polski, Argas polonius

• obrzeżek gołębi, Argas reflexus

• obrzeżek nietoperzowy, Argas vespertilionis

Kleszcze rodziny Amblyommidae

• Haemaphysalis punctata

• Haemaphysalis concinna

• Kleszcz łąkowy, Dermacentor reticulatus

Uznaje się, że wszystkie gatunki kleszczy na stałe zasiedlające terytorium Polski zostały już rozpoznane, jednak dostępna wiedza dla większości gatunków jest niewystarczająca. Potwierdzono, że większość naszych gatunków kleszczy jest zdolna do transmisji patogenów chorobotwórczych. Nie ma do chwili obecnej danych naukowych potwierdzających medyczne znaczenie dla 5 z nich (Argas polonius, Ixodes rugicollis, Ixodes caledonicus, Ixodes simplex, Ixodes vespertilionis). Brak informacji nie oznacza jednak, że gatunki te jednak nam nie zagrażają.

Najwięcej obcych gatunków kleszczy naturalnie nie zasiedlających terytorium Polski przenoszą migrujące zwierzęta głownie ptaki, a także coraz częściej sprowadzane zwierzęta terraryjne. Co prawda klimat naszego kraju nie pozwala obcym gatunkom kleszczy na przeżycie i rozprzestrzenienie, ale ogólne tendencja ocieplania się klimatu może doprowadzić do zaaklimatyzowania się kleszczy pochodzących z cieplejszych regionów świata, a co za tym idzie do transmisji nowych chorób dotychczas w Polsce nie notowanych.

Należy zaznaczyć, iż żaden gatunek kleszczy nie atakuje wyłącznie człowieka, a nawet w większości wypadków człowiek jest przypadkowym żywicielem ponieważ kleszcze z reguły atakują wiele gatunków zwierząt. Co więcej dostępne dane naukowe pozwalają stwierdzić, iż nie wszystkie gatunki kleszczy występujące w Polsce atakują ludzi. Do kleszczy, które mogą ukłuć ludzi należy 10 gatunków.

Kleszcze atakujące ludzi w Polsce:

• Argas reflexus

• Argas polonius

• Argas vespertilionis

• Ixodes crenulatus

• Ixodes hexagonus

• Ixodes persulcatus

• Ixodes ricinus

• Haemaphysalis punctata

• Haemaphysalis concinna

• Dermacentor reticulatus

Należy zauważyć, iż Ixodes ricinus oraz Ixodes persulcatus mogą żerować na wszystkich kręgowcach.

Jeszcze więcej gatunków kleszczy bo aż 13 jako żywicieli wybiera ssaki, a wiec grupę zwierząt, do której zaliczamy większość naszych zwierząt domowych.

Kleszcze atakujące ssaki w Polsce:

• Argas vespertilionis

• Ixodes trianguliceps

• Ixodes crenulatus

• Ixodes hexagonus

• Ixodes rugicollis

• Ixodes simplex

• Ixodes vespertilionis

• Ixodes apronophorus

• Ixodes persulcatus

• Ixodes ricinus

• Haemaphysalis punctata

• Haemaphysalis concinna

• Dermacentor reticulatus

Najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem kleszczy w Polsce, jak i całej Europie jest kleszcz pospolity, Ixodes ricinus. Zasięg jego występowania obejmuje terytorium całego kraju niezależnie od wysokości nad poziomem morza oraz typu środowiska. Kleszcz pospolity występuje zarówno w górach jak i na nizinach, w lasach, na polanach, w parkach i na trawnikach, na terenach niezamieszkałych jak i w dużych aglomeracjach miejskich. Kleszcz pospolity jest również gatunkiem, który charakteryzuje się największym znaczeniem medycznym i weterynaryjnym stanowiąc wektor przenoszący wiele patogenów chorobotwórczych, zarówno wirusów, bakterii jak i pierwotniaków. Najczęściej występującą chorobą odkleszczową w naszym kraju jest borelioza, której liczba nowych zachorowań w ostatnim dziesięcioleciu sięgnęła 12 000 przypadków i z roku na rok jest coraz większa. Należy pamiętać, że kleszcze Ixodes ricinus oprócz bakterii Borrelia burgdorferi mogą przenosić jeszcze wiele innych patogenów wywołujących inne choroby zwane ogólnie chorobami odkleszczowymi.

 

Źródło:

1. Nowak-Chmura M., Siuda K. 2012. Ticks of Poland. Review of contemporary issues and latest research. Annals of Parasitology. 58, 3, 125-155;

2. Siuda K. 1993. Kleszcze (Acari: Ixodida) Polski. Część II. Systematyka i rozmieszczenie. Polskie Towarzystwo Parazytologiczne. Warszawa;

3. Siuda K. 2006. Charakterystyka kleszczy (Ixodida) o znaczeniu medycznym w Polsce. W: Biologia molekularna patogenów przenoszonych przez kleszcze. (Red. B. Skotarczak). Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa: 33-41;

4. Meldunki epidemiologiczne, Państwowy Zakład Higieny. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego