Dziesięć najważniejszych rzeczy, które każdy powinien wiedzieć o kleszczach
Pamiętaj o tych 10 rzeczach, a będziesz bezpieczniejszy:
1. Kleszcze wspinają się
Kleszcze nie skaczą, nie latają ani nie spadają z drzew na Twoją głowę i plecy. Jeśli znajdziesz jednego przymocowanego tam to najprawdopodobniej przyczepił się do Twojej stopy lub nogi i wspiął się po całym Twoim ciele. Kleszcze, zwłaszcza Dermacentor reticulatus, są „zaprogramowane”, aby próbować przymocować się w okolicach Twojej głowy i uszu. Na swoich normalnych żywicielach kleszcze również zwykle pełzają w górę; chcą żywić się krwią wokół głowy, szyi i uszu swojego żywiciela, gdzie skóra jest cieńsza, a żywiciele mają więcej problemów z pielęgnacją.
2. Wszystkie kleszcze występują w małych, średnich i dużych rozmiarach
Kleszcze wykluwają się z jaj i rozwijają przez trzy aktywne (i żywiące się krwią) stadia: larwy (małe – wielkości ziarenek piasku); nimfy (średnie – wielkości ziarenek maku); dorosłe osobniki (duże – wielkości nasion jabłek). Jeśli widzisz je większe, prawdopodobnie są częściowo lub całkowicie wypełnione krwią.
3. Kleszcze mogą być aktywne nawet zimą
To prawda! Kleszcze stają się aktywne każdego roku po ostatnim przymrozku. Ze względu na ocieplenie klimatu i łagodne zimy kleszcze mogą być aktywne przez cały rok. Kleszcze będą aktywne każdego zimowego dnia, kiedy ziemia nie jest pokryta śniegiem lub zamarznięta. To zaskakuje ludzi, zwłaszcza podczas odwilży w styczniu lub wczesną wiosną. Pamiętaj o tym fakcie, a nigdy nie zostaniesz zaskoczony.
4. Kleszcze przenoszą drobnoustroje wywołujące choroby
Infekcje przenoszone przez kleszcze są obecnie bardziej powszechne niż w poprzednich dekadach. Przy ocieplającym się klimacie i łagodnych zimach na obszarze Polski i Europy trendem jest rosnąca liczebność i rozprzestrzenianie się geograficzne kleszczy. Naukowcy odkrywają coraz większą listę drobnoustrojów wywołujących choroby przenoszone przez te kleszcze: wirusy powodujące zapalenie mózgu, bakterie wywołujące boreliozę, kilkadziesiąt gatunków bakterii z rodzaju Rickettsia, Anaplasma, Ehrlichia, Bartonella czy Francisella, pierwotniaki z rodzaju Babesia. Kiedyś ukłucia kleszczy były bardziej irytujące, ale obecnie ukłucie znacznie częściej może sprawić, że zachorujesz.
5. Nie wszystkie kleszcze przenoszą bakterie wywołujące boreliozę
To fakt! W zależności od gatunku kleszcza możemy się spodziewać różnej częstości występowania w nim określonych patogenów. Niestety oba najczęściej występujące gatunki kleszczy w Polsce, a więc Ixodes ricinus (kleszcz pospolity) oraz Dermacentor reticulatus (kleszcz łąkowy) mogą przenosić bakterie wywołujące boreliozę. Nie odbywa się to jednak w równym stopniu. W I. ricinus najczęściej występującym patogenem są właśnie bakterie wywołujące boreliozę. Natomiast w kleszczach D. reticulatus bakterie z rodzaju Borrelia zajmują dopiero 5 miejsce (!), a wyprzedzają je kolejno: wirusy wywołujące kleszczowe zapalenie mózgu, bakterie z rodzaju Rickettsia, pierwotniaki z rodzaju Babesia oraz bakterie z rodzaju Anaplasma. Ważne jest zatem, aby zidentyfikować gatunek kleszcza, który Cię ukłuł, aby mieć świadomość jaki zestaw patogenów może Ci zagrażać.
6. W przypadku większości chorób przenoszonych przez kleszcze masz co najmniej 24 godziny na znalezienie i usunięcie kleszcza, zanim przekaże on infekcję
Nawet szybkie codzienne sprawdzanie ciała podczas kąpieli lub prysznica może być pomocne w znalezieniu i usunięciu przyczepionych kleszczy, zanim przeniosą infekcję. Wiele z mikroorganizmów powodujących choroby przenoszone przez kleszcze potrzebuje okresu „reaktywacji” w kleszczu po rozpoczęciu żerowania. Patogeny ostatecznie trafiają do gruczołów ślinowych kleszcza i kleszcz wstrzykuje je do Twojego ciała podczas żerowania. Niektóre patogeny, zwłaszcza wirusy, przenikają do gruczołów ślinowych kleszcza szybciej niż inne. Bakterie powodujące boreliozę potrzebują co najmniej 24 godzin, aby zająć ślinę kleszcza.
7. Nimfy kleszczy wyglądają jak ziarenko maku na skórze
Postacie młodociane kleszczy, larwy i nimfy, są naprawdę małe i ważne jest, aby wiedzieć czego tak naprawdę szukasz. Nimfy są wielkości ziarenka maku, a larwy stanowią jeszcze ułamek ich wielkości i są niemal przezroczyste. Postacie młodociane są bardzo łatwe do przeoczenia, a stadium nimfy jest zdecydowanie najczęściej występującym stadium rozwojowym kleszczy w środowisku. Ich ukłucia są zazwyczaj bezbolesne, a mają nawyk wspinania się (pod ubranie) i żerowania w trudno widocznych miejscach.
8. Najłatwiejszym i najbezpieczniejszym sposobem usunięcia kleszcza jest użycie spiczastej pęsety
Pomyśl o kleszczu jak o małym baloniku wypełnionym patogenami. Jeśli ściśniesz go zbyt mocno na jego tylnym końcu, wszystkie mikroorganizmy zostaną wypchnięte do przedniego końca, który, nawiasem mówiąc, jest przymocowany do ciebie przez słomkowaty aparat gębowy kleszcza. Używając naprawdę spiczastej pęsety, możliwe jest złapanie nawet kleszczy wielkości ziarnka maku tuż przy skórze. Następnym krokiem jest po prostu wyciągnięcie kleszcza jak drzazgi. Nie martw się, jeśli aparat gębowy pozostanie w twojej skórze, o ile masz resztę kleszcza za jego „głową”. Inne metody usuwania kleszczy, takie jak gorąca zapałka, wazelina czy płyn do naczyń zdecydowanie nie są dobrym rozwiązaniem i mogą wyrządzić Ci krzywdę. Pamiętaj, aby zachować kleszcza i spróbować go zidentyfikować (patrz punkt 5).
9. Preparaty odstraszające kleszcze rozpylane na odzież są obecnie jedynym i najlepszym środkiem do zapobiegania ukąszeniom kleszczy
Najlepszym, a właściwie jedynym sposobem na uniknięcie ukąszeń kleszczy i chorób jest noszenie odzieży, na której rozpylimy repelenty, a więc komercyjnie dostępne środki do odstraszania kleszczy. Środek odstraszający kleszcze na odzieży, a nie na skórze, to coś, o czym każdy powinien wiedzieć, aby zachować bezpieczeństwo na świeżym powietrzu.
10. Ukąszenia kleszczy i choroby przenoszone przez kleszcze są całkowicie do uniknięcia
Jest tylko jeden sposób, aby zarazić się chorobą przenoszoną przez kleszcze, a jest to ukąszenie kleszcza. Zmniejszenie liczby kleszczy w swoim podwórku, gdzie spędzasz dużo czasu, noszenie codziennie odzieży odstraszającej kleszcze, leczenie zwierząt domowych co miesiąc produktami odstraszającymi kleszcze, nawyk szybkiego skanowania ciała w poszukiwaniu przyczepionych kleszczy wielkości ziarnka maku lub większych oraz szybkie i bezpieczne usuwanie kleszczy to doskonałe działania zapobiegające ukąszeniom kleszczy. Obecnie kleszcze to więcej niż tylko uciążliwość. Jedno ukąszenie może sprawić, że zachorujesz, a nawet zmieni twoje życie!